Thời Gian Thử Việc Tối Đa: Doanh Nghiệp và Người Lao Động Cần Biết Gì?

Chào bạn,

Chắc hẳn không ít lần bạn nghe nhắc đến “thời gian thử việc” khi bắt đầu một công việc mới, hoặc khi công ty bạn tuyển dụng nhân sự. Đây là một giai đoạn quan trọng, như một “bài kiểm tra” để cả người lao động và người sử dụng lao động cùng xem xét mức độ phù hợp trước khi chính thức gắn bó lâu dài. Tuy nhiên, có một câu hỏi luôn khiến nhiều người băn khoăn: Thời Gian Thử Việc Tối đa là bao lâu theo luật? Liệu có phải công việc nào cũng áp dụng thời gian thử việc như nhau không? Và quan trọng nhất, bạn cần biết gì để bảo vệ quyền lợi của mình (nếu là người lao động) hoặc đảm bảo tuân thủ pháp luật (nếu là người sử dụng lao động)?

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau “bung lụa” mọi ngóc ngách liên quan đến thời gian thử việc tối đa theo quy định của pháp luật Việt Nam. Không chỉ dừng lại ở những điều luật khô khan, chúng ta sẽ đi sâu vào lý do tại sao lại có những giới hạn này, những quyền lợi và nghĩa vụ đi kèm, cũng như làm thế nào để giai đoạn thử việc diễn ra suôn sẻ và hiệu quả nhất cho cả hai phía. Chuẩn bị tinh thần để nắm vững kiến thức cực kỳ hữu ích này nhé!

Thời gian thử việc tối đa: Quy định pháp luật nói gì?

Nói một cách thẳng thắn, thời gian thử việc tối đa không phải là tùy ý muốn bao lâu thì bấy lâu, mà đã được pháp luật quy định rất rõ ràng.

Theo Bộ luật Lao động năm 2019, việc thử việc phải dựa trên sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về nội dung thử việc, thời gian thử việc, quyền và nghĩa vụ của hai bên trong quá trình thử việc. Quan trọng nhất là thời gian thử việc không được vượt quá một giới hạn nhất định, tùy thuộc vào tính chất và trình độ của công việc.

Tại sao lại cần có quy định này? Đơn giản là để bảo vệ người lao động khỏi việc bị “treo” mãi ở chế độ thử việc, không được ký hợp đồng chính thức hay hưởng đầy đủ quyền lợi của người lao động lâu năm. Đồng thời, nó cũng giúp doanh nghiệp có một khung thời gian hợp lý để đánh giá nhân sự mới một cách nghiêm túc và bài bản.

Thời gian thử việc tối đa theo quy định pháp luật Việt Nam là bao lâu?

Thời gian thử việc tối đa là bao lâu cho từng vị trí?

À, đây là phần mà nhiều người hay nhầm lẫn hoặc không nắm rõ nhất. Thời gian thử việc không “cào bằng” cho mọi công việc đâu nhé. Luật quy định thời gian thử việc tối đa dựa trên mức độ phức tạp và yêu cầu về trình độ chuyên môn kỹ thuật của vị trí công việc.

Đối với công việc yêu cầu trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao

Bạn đang ứng tuyển vào vị trí quản lý, trưởng phòng, kỹ sư trưởng, chuyên gia kỹ thuật cao, hoặc các vị trí đòi hỏi bằng cấp từ đại học trở lên và kinh nghiệm sâu rộng?

Thời gian thử việc tối đa cho các vị trí này là không quá 180 ngày (tương đương 6 tháng).

Ví dụ, một công ty xuất nhập khẩu lớn tuyển dụng vị trí Giám đốc điều hành chi nhánh mới, hoặc một kỹ sư chuyên sâu về tối ưu chuỗi cung ứng. Những vị trí này đòi hỏi thời gian đủ dài để người sử dụng lao động đánh giá toàn diện năng lực lãnh đạo, khả năng đưa ra quyết định chiến lược, hoặc trình độ chuyên môn kỹ thuật phức tạp. Ngược lại, người lao động cũng cần thời gian để nắm bắt hệ thống, văn hóa công ty và chứng minh giá trị của mình ở cấp độ cao. Tuy nhiên, 180 ngày là tối đa, hai bên có thể thỏa thuận một thời gian ngắn hơn nếu thấy phù hợp.

Đối với công việc yêu cầu trình độ trung cấp, công nhân kỹ thuật, nhân viên nghiệp vụ

Nếu vị trí của bạn đòi hỏi trình độ trung cấp, cao đẳng, công nhân kỹ thuật có tay nghề, hoặc các vị trí nhân viên nghiệp vụ phổ thông như kế toán viên, nhân viên hành chính, nhân viên kinh doanh thông thường, nhân viên chứng từ…

Thời gian thử việc tối đa cho nhóm công việc này là không quá 60 ngày (tương đương 2 tháng).

Trong ngành xuất nhập khẩu, nhóm này có thể bao gồm nhân viên làm thủ tục hải quan cơ bản, nhân viên nhập liệu, nhân viên điều phối vận tải nội địa. Những công việc này đòi hỏi kỹ năng chuyên môn nhất định nhưng mức độ phức tạp và phạm vi ra quyết định thường không bằng các vị trí cấp cao. 60 ngày là khoảng thời gian đủ để người sử dụng lao động đánh giá khả năng tiếp thu công việc, độ cẩn thận, kỹ năng mềm và sự phù hợp với môi trường làm việc.

Đối với các công việc khác không thuộc hai trường hợp trên

Những công việc đơn giản, lao động phổ thông, không yêu cầu bằng cấp hay kỹ năng chuyên môn cao…

Thời gian thử việc tối đa cho nhóm này là không quá 30 ngày (tương đương 1 tháng).

Ví dụ như nhân viên tạp vụ, bảo vệ, công nhân đóng gói hàng hóa đơn giản trong kho bãi XNK, phụ kho… Thời gian 30 ngày là đủ để đánh giá sự siêng năng, trung thực, khả năng làm việc theo chỉ dẫn và hòa nhập môi trường.

Đối với công việc theo mùa vụ, dưới 12 tháng

Đây là một điểm đặc biệt cần lưu ý. Nếu công việc bạn ứng tuyển có thời hạn dưới 12 tháng (ví dụ, hợp đồng 6 tháng để xử lý một dự án ngắn hạn hoặc công việc mang tính thời vụ), thì theo luật:

Không được áp dụng thử việc đối với loại hợp đồng này.

Lý do là thời hạn hợp đồng đã quá ngắn, việc đặt thêm một giai đoạn thử việc nữa sẽ làm giảm đáng kể thời gian làm việc chính thức và có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.

Hợp đồng thử việc: Những điều cần biết ngoài thời gian tối đa

Nắm rõ thời gian thử việc tối đa thôi chưa đủ, bạn còn cần hiểu rõ về hợp đồng thử việc.

Câu trả lời ngắn gọn: Thử việc thường cần có hợp đồng, trừ trường hợp ngoại lệ rất ngắn.

Khi thỏa thuận về việc thử việc, hai bên phải ký kết hợp đồng thử việc. Hợp đồng này khác với hợp đồng lao động chính thức, nhưng cũng phải có những nội dung cơ bản như tên tuổi địa chỉ hai bên, chức danh công việc, địa điểm làm việc, thời gian thử việc, mức lương thử việc và các điều kiện làm việc khác.

Chỉ trong trường hợp thỏa thuận thử việc có thời gian dưới 01 tháng, hai bên có thể thỏa thuận nội dung thử việc bằng lời nói. Tuy nhiên, để rõ ràng và tránh tranh chấp, việc lập thành văn bản (dù là hợp đồng thử việc hay thỏa thuận thử việc bằng văn bản) luôn được khuyến khích.

Mức lương trong thời gian thử việc: Theo luật, tiền lương của người lao động trong thời gian thử việc do hai bên thỏa thuận nhưng tối thiểu phải bằng 85% mức lương của công việc đó khi làm chính thức. Đây là quy định bảo vệ người lao động, đảm bảo họ không bị trả lương quá thấp trong giai đoạn này. Bạn cần kiểm tra kỹ điều khoản này trong hợp đồng thử việc hoặc thỏa thuận thử việc của mình.

Hợp đồng thử việc quy định thời gian tối đa và quyền lợi của người lao động

Quyền và nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động trong thời gian thử việc tối đa

Trong giai đoạn thử việc, dù chưa phải là nhân viên chính thức, cả người lao động và người sử dụng lao động đều có những quyền và nghĩa vụ nhất định.

Câu trả lời ngắn gọn: Cả hai bên đều có quyền và nghĩa vụ, đặc biệt về việc đánh giá, trả lương và chấm dứt thỏa thuận.

Quyền của người lao động trong thời gian thử việc:

• Được trả lương theo thỏa thuận, không thấp hơn 85% mức lương chính thức.
• Được làm công việc và trong điều kiện làm việc đúng như đã thỏa thuận.
• Được hướng dẫn, đào tạo (nếu cần) để hoàn thành công việc.
• Có quyền đơn phương chấm dứt thỏa thuận thử việc bất cứ lúc nào mà không cần báo trước và không phải bồi thường.

Nghĩa vụ của người lao động trong thời gian thử việc:

• Thực hiện công việc theo đúng thỏa thuận.
• Tuân thủ nội quy, quy định của công ty.
• Báo cáo kết quả công việc.

Quyền của người sử dụng lao động trong thời gian thử việc:

• Đánh giá năng lực và sự phù hợp của người lao động.
• Có quyền đơn phương chấm dứt thỏa thuận thử việc nếu người lao động không đạt yêu cầu thử việc mà không cần báo trước và không phải bồi thường.
• Yêu cầu người lao động thực hiện công việc theo thỏa thuận.

Nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong thời gian thử việc:

• Trả lương cho người lao động theo đúng thỏa thuận và đúng thời gian.
• Cung cấp điều kiện làm việc, trang thiết bị (nếu có) để người lao động hoàn thành công việc.
• Hướng dẫn, hỗ trợ người lao động trong quá trình thử việc.
• Thông báo kết quả thử việc cho người lao động khi kết thúc thời gian thử việc.

Một điểm cần lưu ý là về bảo hiểm xã hội. Theo quy định hiện hành, hợp đồng thử việc không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, nếu hai bên ký hợp đồng lao động (xác định hoặc không xác định thời hạn) ngay từ đầu và thỏa thuận về nội dung thử việc trong hợp đồng đó, thì người sử dụng lao động vẫn phải đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động ngay từ tháng đầu tiên làm việc (bao gồm cả thời gian thử việc). Việc hiểu rõ điều này rất quan trọng để đảm bảo quyền lợi lâu dài của người lao động.

Tại sao thời gian thử việc tối đa lại quan trọng với doanh nghiệp và người lao động?

Quy định về thời gian thử việc tối đa không phải tự nhiên sinh ra, nó mang lại ý nghĩa và lợi ích thiết thực cho cả hai phía.

Câu trả lời ngắn gọn: Nó tạo ra sự cân bằng và bảo vệ quyền lợi cho cả người lao động và doanh nghiệp trong giai đoạn đánh giá.

Đối với người sử dụng lao động (doanh nghiệp):

• Cơ hội đánh giá thực tế: Giúp doanh nghiệp có thời gian và cơ hội để đánh giá chính xác năng lực, kỹ năng, thái độ làm việc, và sự phù hợp với văn hóa công ty của ứng viên trong môi trường thực tế, khác xa với chỉ dựa trên hồ sơ hay phỏng vấn.
• Giảm thiểu rủi ro tuyển dụng sai: Nếu ứng viên không phù hợp, doanh nghiệp có thể dễ dàng chấm dứt thỏa thuận thử việc mà không gặp phải các rào cản pháp lý phức tạp như khi chấm dứt hợp đồng lao động chính thức. Điều này giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp.
• Thiết lập kỳ vọng rõ ràng: Giai đoạn thử việc là cơ hội để hai bên thiết lập và làm rõ các kỳ vọng về công việc, mục tiêu cần đạt được.
• Đảm bảo tuân thủ pháp luật: Việc nắm rõ và áp dụng đúng quy định về thời gian thử việc tối đa giúp doanh nghiệp tránh được các tranh chấp lao động và rủi ro bị xử phạt hành chính do vi phạm pháp luật lao động.

Đối với người lao động:

• Trải nghiệm thực tế: Giúp người lao động có cái nhìn chân thực về công việc, môi trường làm việc, văn hóa công ty và đồng nghiệp trước khi đưa ra quyết định gắn bó lâu dài. Đôi khi, công việc trên giấy tờ khác xa với thực tế.
• Cơ hội chứng minh năng lực: Dù chưa phải là nhân viên chính thức, đây là giai đoạn quan trọng để người lao động thể hiện bản thân, chứng minh mình là lựa chọn đúng đắn của nhà tuyển dụng.
• Được hưởng lương và điều kiện làm việc cơ bản: Dù là thử việc, người lao động vẫn được pháp luật bảo vệ quyền lợi về lương (tối thiểu 85%) và các điều kiện làm việc đã thỏa thuận.
• Linh hoạt trong quyết định: Tương tự doanh nghiệp, người lao động cũng có quyền đơn phương chấm dứt thỏa thuận thử việc nếu cảm thấy công việc hoặc môi trường không phù hợp với mình, mà không phải bồi thường hay báo trước. Đây là quyền lợi quan trọng, giúp người lao động không bị “mắc kẹt” ở một nơi không phù hợp.

Việc hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của thời gian thử việc tối đa giúp cả hai phía tiếp cận giai đoạn này một cách nghiêm túc và có trách nhiệm, từ đó nâng cao tỷ lệ thành công của quá trình tuyển dụng và hòa nhập.

Làm thế nào để đảm bảo thử việc đúng luật và hiệu quả?

Để giai đoạn thử việc không trở thành một “cơn ác mộng” hay một mớ bòng bong pháp lý, cả người lao động và người sử dụng lao động cần có những hành động cụ thể.

Câu trả lời ngắn gọn: Cần có thỏa thuận rõ ràng, tuân thủ luật pháp và giao tiếp hiệu quả.

Đối với người sử dụng lao động:

1. Xác định đúng thời gian thử việc tối đa: Dựa vào tính chất và yêu cầu của vị trí công việc để áp dụng đúng khung thời gian (180 ngày, 60 ngày, 30 ngày) theo luật. Tránh áp dụng một khung chung cho tất cả vị trí hoặc vượt quá thời gian tối đa cho phép.
2. Ký kết hợp đồng thử việc hoặc thỏa thuận bằng văn bản: Dù luật cho phép thỏa thuận miệng dưới 01 tháng, việc có văn bản sẽ minh bạch hóa mọi thứ, tránh tranh chấp sau này. Hợp đồng/thỏa thuận cần ghi rõ thời gian thử việc, mức lương (không dưới 85%), công việc cụ thể, địa điểm.
3. Xây dựng kế hoạch thử việc rõ ràng: Xác định mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể, tiêu chí đánh giá cho người lao động trong thời gian thử việc. Điều này giúp cả hai bên biết cần làm gì và hướng đến kết quả nào.
4. Cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ: Đảm bảo người lao động mới được làm quen với công việc, đồng nghiệp, văn hóa công ty và được hỗ trợ cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ.
5. Đánh giá định kỳ và phản hồi: Không đợi đến cuối kỳ thử việc mới đánh giá. Nên có những buổi trao đổi, phản hồi định kỳ để người lao động biết mình đang làm tốt ở đâu và cần cải thiện điều gì.
6. Thông báo kết quả thử việc đúng hạn: Khi kết thúc thời gian thử việc, người sử dụng lao động phải thông báo rõ ràng cho người lao động biết họ “đạt yêu cầu” hay “không đạt yêu cầu”.

Đối với người lao động:

1. Đọc kỹ hợp đồng thử việc/thỏa thuận: Kiểm tra thời gian thử việc có đúng với quy định tối đa cho vị trí của mình không, mức lương có đảm bảo tối thiểu 85% không, công việc có đúng như mô tả không.
2. Trao đổi làm rõ các thắc mắc: Nếu có bất kỳ điều gì chưa rõ về công việc, mục tiêu, hay tiêu chí đánh giá, đừng ngần ngại hỏi người quản lý hoặc bộ phận nhân sự.
3. Chủ động tìm hiểu và học hỏi: Tận dụng thời gian thử việc để làm quen nhanh nhất với công việc, đồng nghiệp và văn hóa công ty. Đặt câu hỏi, tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần.
4. Ghi nhận phản hồi: Lắng nghe những đánh giá, góp ý từ người quản lý để cải thiện bản thân.
5. Lưu giữ các giấy tờ liên quan: Giữ bản sao hợp đồng thử việc, các đánh giá (nếu có), và bất kỳ văn bản trao đổi nào liên quan đến quá trình thử việc.
6. Chuẩn bị cho kết quả thử việc: Dù kết quả thế nào, hãy chuẩn bị tinh thần. Nếu đạt, bạn sẽ tiến tới hợp đồng chính thức. Nếu không đạt, hãy xem đó là bài học kinh nghiệm và chuẩn bị cho cơ hội tiếp theo.

Bằng cách chủ động và minh bạch, giai đoạn thử việc sẽ trở nên ý nghĩa và mang lại kết quả tốt đẹp cho cả hai phía. Nó giống như việc học cách tính toán công thức tính năng suất – hiểu rõ từng thành phần và cách chúng tương tác với nhau sẽ giúp bạn đạt được hiệu quả tối ưu trong công việc.

Quy trình thử việc đúng luật và hiệu quả cho cả doanh nghiệp và người lao động

Chấm dứt hợp đồng thử việc và những lưu ý quan trọng

Một trong những đặc điểm của hợp đồng thử việc là sự linh hoạt trong việc chấm dứt.

Câu trả lời ngắn gọn: Cả hai bên đều có thể chấm dứt dễ dàng, nhưng cần tuân thủ một số quy định.

Theo luật, trong thời gian thử việc, cả người sử dụng lao động và người lao động đều có quyền đơn phương chấm dứt thỏa thuận thử việc hoặc hợp đồng thử việc mà không cần báo trước và không phải bồi thường, trừ trường hợp việc chấm dứt gây thiệt hại do vi phạm các cam kết khác (ví dụ: làm hỏng tài sản).

Tuy nhiên, có một số lưu ý quan trọng:

• Nếu người lao động không đạt yêu cầu: Người sử dụng lao động có quyền chấm dứt. Việc này cần được thông báo rõ ràng cho người lao động biết lý do.
• Nếu người lao động đạt yêu cầu: Khi kết thúc thời gian thử việc, nếu người lao động đạt yêu cầu và hai bên muốn tiếp tục, người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động chính thức với người lao động. Việc này phải được thực hiện trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc thử việc. Nếu quá thời hạn này mà không ký hợp đồng, người sử dụng lao động có thể bị coi là đã giao kết hợp đồng lao động không xác định thời hạn (đối với các công việc thuộc diện ký hợp đồng xác định/không xác định thời hạn) và có thể đối mặt với các vấn đề pháp lý phức tạp hơn.
• Thử việc không đạt, có được thử việc lần 2 không? Luật chỉ cho phép thử việc một lần đối với một công việc tại một người sử dụng lao động. Tức là nếu bạn đã thử việc vị trí “Nhân viên Kế toán” tại công ty A và không đạt, công ty A không được phép cho bạn thử việc lần thứ hai ở vị trí “Nhân viên Kế toán” đó nữa. Tuy nhiên, nếu bạn thử việc ở một vị trí khác (ví dụ: “Nhân viên Chứng từ XNK”) tại cùng công ty A, hoặc thử việc vị trí “Nhân viên Kế toán” tại công ty B, thì vẫn được.
• Bồi thường thiệt hại: Dù không phải bồi thường khi chấm dứt hợp đồng thử việc đúng luật, nếu một bên gây thiệt hại cho bên kia do vi phạm nghĩa vụ trong thỏa thuận thử việc (ví dụ: người lao động làm hư hỏng tài sản công ty do lỗi cố ý), thì bên vi phạm vẫn có trách nhiệm bồi thường theo quy định của pháp luật.

Việc chấm dứt hợp đồng thử việc là một phần bình thường của quá trình tuyển dụng. Điều quan trọng là cả hai bên đều hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình để quá trình này diễn ra minh bạch và tránh được những rắc rối không đáng có.

So sánh thời gian thử việc tối đa ở Việt Nam với các nước khác

Để có cái nhìn toàn diện hơn về thời gian thử việc tối đa, chúng ta hãy cùng xem các quốc gia khác quy định vấn đề này như thế nào. Điều này giúp chúng ta hiểu được bối cảnh quốc tế và thấy sự khác biệt, tương đồng trong quy định lao động.

Câu trả lời ngắn gọn: Quy định về thời gian thử việc khác nhau đáng kể giữa các quốc gia, tùy thuộc vào luật lao động và văn hóa doanh nghiệp từng nơi.

Ở nhiều quốc gia phát triển, thời gian thử việc cũng là một giai đoạn phổ biến. Tuy nhiên, độ dài tối đa có thể khác biệt:

• Châu Âu: Một số nước châu Âu có thời gian thử việc khá linh hoạt, có thể lên tới 6 tháng, đôi khi là 12 tháng cho các vị trí quản lý cấp cao hoặc chuyên gia đòi hỏi kỹ năng đặc thù. Ví dụ, ở Pháp, thời gian thử việc có thể lên đến 4 tháng đối với các chức danh quản lý và có thể gia hạn thêm. Ở Đức, 6 tháng là phổ biến.
• Hoa Kỳ: Không có quy định pháp luật liên bang về thời gian thử việc tối đa. Việc này thường do hợp đồng lao động hoặc chính sách công ty quyết định. Nhiều công ty áp dụng thời gian thử việc 30, 60, hoặc 90 ngày. Tuy nhiên, do hầu hết các bang áp dụng nguyên tắc “at-will employment” (lao động theo ý muốn), người sử dụng lao động có thể chấm dứt hợp đồng bất cứ lúc nào với bất kỳ lý do nào không vi phạm pháp luật (không phân biệt đối xử), dù có hay không có thời gian thử việc.
• Các nước châu Á khác: Nhiều nước trong khu vực cũng có quy định tương tự Việt Nam. Ví dụ, Singapore thường áp dụng thời gian thử việc từ 1 đến 6 tháng. Thái Lan thường là 119 ngày (dưới 4 tháng) trước khi hợp đồng lao động trở thành vô thời hạn.

So với mặt bằng chung, quy định thời gian thử việc tối đa ở Việt Nam (đến 180 ngày cho vị trí cao cấp) nằm trong khung khá phổ biến ở nhiều quốc gia. Việc giới hạn thời gian này thể hiện sự quan tâm của pháp luật Việt Nam đến việc bảo vệ quyền lợi của người lao động, tránh tình trạng lạm dụng giai đoạn thử việc.

So sánh thời gian thử việc tối đa ở Việt Nam với các quốc gia khác trên thế giới

Việc tìm hiểu các quy định quốc tế không chỉ mở rộng kiến thức mà còn giúp các doanh nghiệp làm ăn với nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, hiểu rõ hơn về môi trường lao động toàn cầu. Điều này có thể liên quan đến việc tuyển dụng nhân viên người nước ngoài làm việc tại Việt Nam hoặc cử nhân viên Việt Nam sang làm việc ở nước ngoài, nơi mà việc hiểu về các phương thức thanh toán quốc tế hay thuế thu nhập doanh nghiệp ở các quốc gia khác cũng là kiến thức quan trọng.

Kinh nghiệm thực tế: Giai thoại về thời gian thử việc tối đa

Trong hành trình làm nghề, tôi đã nghe không ít câu chuyện “dở khóc dở cười” liên quan đến thời gian thử việc tối đa. Những giai thoại này không chỉ mang tính giải trí mà còn là bài học quý giá.

Câu trả lời ngắn gọn: Thực tế đôi khi phức tạp hơn lý thuyết, việc hiểu luật giúp tránh bẫy.

• Câu chuyện số 1: Vòng lặp thử việc bất tận: Tôi từng biết một trường hợp, một công ty nhỏ liên tục tuyển nhân viên vào làm kế toán với hợp đồng thử việc 2 tháng, rồi lại thông báo “không đạt” và tuyển người khác. Cứ thế lặp đi lặp lại. Vị trí kế toán này yêu cầu trình độ trung cấp, nên thời gian thử việc tối đa là 60 ngày. Công ty này đã lạm dụng quy định về thử việc để có lao động với chi phí thấp (lương 85%) và tránh đóng bảo hiểm xã hội. Hành vi này rõ ràng là vi phạm pháp luật nghiêm trọng và nếu bị phát hiện, công ty sẽ phải đối mặt với án phạt nặng, thậm chí là bị truy thu các khoản phí đáng kể. Đây là một lời nhắc nhở rằng, dù chấm dứt thử việc dễ dàng, việc lạm dụng nó là không được phép.
• Câu chuyện số 2: Thử việc quá thời hạn mà không ký hợp đồng: Một bạn nhân viên sau khi thử việc vị trí trưởng nhóm (thời gian thỏa thuận 5 tháng, dưới mức tối đa 180 ngày) làm rất tốt. Hết 5 tháng, sếp bảo “cứ làm tiếp đi, anh đang bận chưa làm thủ tục hợp đồng chính thức”. Bạn ấy cứ thế làm thêm 2 tháng nữa. Đến tháng thứ 7, vì lý do cá nhân, bạn muốn nghỉ. Công ty lại bảo “em đang thử việc mà, nghỉ thì nghỉ thôi”. Lúc này, bạn nhận ra mình đã làm việc vượt quá thời hạn thử việc đã thỏa thuận mà không có hợp đồng chính thức. Theo luật, nếu hết thời gian thử việc mà người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì được coi là đã giao kết hợp đồng lao động chính thức (thường là hợp đồng không xác định thời hạn nếu công việc đó đủ điều kiện). Trường hợp này, công ty đã vô tình “biến” bạn nhân viên đó thành nhân viên chính thức sau khi hết 5 tháng thử việc. Việc họ nói bạn vẫn đang thử việc là sai luật. Nếu bạn nhân viên này am hiểu pháp luật hơn, họ hoàn toàn có thể yêu cầu công ty ký hợp đồng chính thức và hưởng đầy đủ quyền lợi của nhân viên chính thức, bao gồm cả việc tuân thủ quy định về báo trước khi nghỉ việc.
• Câu chuyện số 3: Đánh giá thử việc hời hợt: Một công ty tuyển nhân viên sale với thời gian thử việc 2 tháng. Trong 2 tháng đó, không có bất kỳ mục tiêu cụ thể nào được giao, không có buổi đánh giá hay phản hồi nào từ quản lý. Đến cuối kỳ, quản lý chỉ đơn giản nói “em không phù hợp”. Người lao động cảm thấy rất ấm ức vì không hiểu mình đã làm sai điều gì hoặc cần cải thiện ra sao. Việc không có kế hoạch và đánh giá thử việc bài bản không chỉ gây khó chịu cho người lao động mà còn khiến doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội cải thiện hiệu suất của ứng viên hoặc ít nhất là đưa ra lý do chấm dứt thuyết phục hơn.

Những câu chuyện này cho thấy, dù pháp luật đã có khung quy định về thời gian thử việc tối đa, việc áp dụng trong thực tế cần sự hiểu biết, minh bạch và chuyên nghiệp từ cả hai phía. Đừng chỉ nhìn vào thời gian, hãy nhìn vào cả quá trình đánh giá và giao tiếp.

Những câu chuyện thực tế và bài học kinh nghiệm về thời gian thử việc tối đa

Như Ông Nguyễn Minh Đức, chuyên gia tư vấn nhân sự giàu kinh nghiệm, đã chia sẻ:

“Thời gian thử việc không chỉ là thước đo năng lực, mà còn là giai đoạn để hai bên xây dựng lòng tin và sự hiểu biết lẫn nhau. Doanh nghiệp cần đầu tư vào quy trình onboarding và đánh giá thử việc bài bản, công bằng. Người lao động cần chủ động trong việc tìm hiểu kỳ vọng và chứng minh sự phù hợp. Việc tuân thủ đúng thời gian thử việc tối đa và các quy định liên quan là nền tảng cho một mối quan hệ lao động bền vững và hiệu quả.”

Lời khuyên của chuyên gia càng củng cố thêm tầm quan trọng của việc không chỉ biết luật mà còn áp dụng nó một cách có tâm và có tầm.

Các câu hỏi thường gặp về thời gian thử việc tối đa

Sau khi đi qua những vấn đề cốt lõi, chắc hẳn bạn vẫn còn một vài câu hỏi nhỏ khác. Dưới đây là tổng hợp các câu hỏi thường gặp liên quan đến thời gian thử việc tối đa.

Thử việc 6 tháng có đúng luật không?

Câu trả lời ngắn gọn: Chỉ đúng luật nếu công việc đó yêu cầu trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao và thời gian thử việc tối đa không quá 180 ngày (khoảng 6 tháng).

Nếu bạn thử việc ở vị trí quản lý, chuyên gia, hoặc các công việc đòi hỏi bằng cấp đại học trở lên và kỹ năng chuyên sâu, việc thỏa thuận thời gian thử việc là 6 tháng (180 ngày) là hoàn toàn phù hợp với quy định của Bộ luật Lao động. Tuy nhiên, nếu công việc của bạn chỉ là nhân viên văn phòng thông thường, nhân viên bán hàng, hay công nhân kỹ thuật (nhóm chỉ được thử việc tối đa 30 hoặc 60 ngày), thì việc áp dụng thời gian thử việc 6 tháng là sai luật.

Mức lương thử việc dưới 85% lương chính thức có vi phạm luật không?

Câu trả lời ngắn gọn: Có, đây là vi phạm pháp luật.

Theo quy định, tiền lương thử việc tối thiểu phải bằng 85% mức lương của công việc đó khi làm chính thức. Nếu doanh nghiệp trả cho bạn mức lương thử việc thấp hơn con số này, họ đang vi phạm quy định về tiền lương trong thời gian thử việc. Người lao động có quyền yêu cầu người sử dụng lao động trả đủ phần lương còn thiếu theo quy định hoặc khiếu nại đến cơ quan quản lý lao động có thẩm quyền.

Hết thời gian thử việc tối đa mà không ký hợp đồng chính thức thì sao?

Câu trả lời ngắn gọn: Nếu người lao động vẫn tiếp tục làm việc sau khi hết thời gian thử việc đã thỏa thuận, thì được coi là đã giao kết hợp đồng lao động chính thức.

Ví dụ, bạn thỏa thuận thử việc 2 tháng. Hết 2 tháng, công ty không thông báo kết quả và bạn vẫn đi làm bình thường thêm một vài ngày hoặc một tuần. Lúc này, quan hệ lao động giữa bạn và công ty không còn là “thử việc” nữa mà đã chuyển thành hợp đồng lao động chính thức. Loại hợp đồng lao động chính thức này sẽ được xác định dựa trên tính chất công việc và thời hạn làm việc (thường là hợp đồng không xác định thời hạn nếu công việc đó thuộc diện này và hai bên không ký hợp đồng xác định thời hạn mới). Công ty có nghĩa vụ phải ký hợp đồng chính thức với bạn và đảm bảo các quyền lợi của nhân viên chính thức, bao gồm cả việc tham gia bảo hiểm xã hội.

Đóng bảo hiểm xã hội trong thời gian thử việc tối đa như thế nào?

Câu trả lời ngắn gọn: Tùy thuộc vào loại hợp đồng được ký kết.

Như đã đề cập ở trên, nếu hai bên chỉ ký “Hợp đồng thử việc”, thì thời gian thử việc đó không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, nếu ngay từ đầu, hai bên ký “Hợp đồng lao động” (xác định hoặc không xác định thời hạn) và trong hợp đồng đó có điều khoản thỏa thuận về thời gian thử việc, thì người sử dụng lao động có nghĩa vụ phải đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động ngay từ tháng đầu tiên làm việc, bao gồm cả thời gian thử việc. Do đó, bạn cần xem kỹ mình đã ký loại hợp đồng nào để biết rõ quyền lợi về bảo hiểm xã hội của mình.

Việc nắm rõ những câu hỏi thường gặp này giúp bạn tự tin hơn khi bước vào giai đoạn thử việc và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình. Nó cũng giống như việc hiểu rõ công thức tính tỉ trọng để biết được một thành phần chiếm bao nhiêu phần trăm trong tổng thể, giúp bạn đánh giá đúng mức độ quan trọng của từng vấn đề.

Minh họa việc đóng bảo hiểm xã hội trong thời gian thử việc tối đa

Kết bài

Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu cặn kẽ về thời gian thử việc tối đa theo quy định của pháp luật lao động Việt Nam. Từ việc quy định này là gì, thời gian cụ thể cho từng loại công việc ra sao, những điều cần biết về hợp đồng thử việc, quyền và nghĩa vụ của các bên, cho đến ý nghĩa của nó và những bài học từ thực tế.

Nắm vững kiến thức này không chỉ giúp người lao động tự tin hơn, bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình, mà còn giúp người sử dụng lao động (doanh nghiệp) tuân thủ đúng pháp luật, xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp và tránh được những rủi ro pháp lý không đáng có.

Hãy nhớ rằng, giai đoạn thử việc là cơ hội cho cả hai phía. Một quá trình thử việc minh bạch, đúng luật và hiệu quả sẽ là nền tảng vững chắc cho mối quan hệ lao động lâu dài, đóng góp vào sự phát triển của cá nhân và sự thành công của doanh nghiệp. Đừng ngần ngại áp dụng những kiến thức đã học vào thực tế và chia sẻ những trải nghiệm của bạn nhé!

Hy vọng bài viết này hữu ích cho bạn. Nếu có bất kỳ câu hỏi nào khác về thời gian thử việc tối đa hoặc các vấn đề liên quan, đừng ngần ngại tìm hiểu thêm hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia nhé!